Truông Bồn- Địa danh lịch sử

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước vĩ đại, Truông Bồn thuộc xã Mỹ Sơn, huyện Đô Lương, tỉnh Nghệ An đã trở thành "địa chỉ đỏ", mảnh đất thiêng liêng, là biểu tượng sáng ngời của chủ nghĩa anh hùng cách mạng trong cuộc chiến đấu chống giặc ngoại xâm. Chứng tích Truông Bồn ghi dấu tội ác dã man của kẻ thù và những chiến công oanh liệt của sức mạnh tổng hợp quân và dân ta, của các cán bộ, chiến sỹ thanh niên xung phong dũng cảm, mưu trí và lòng quả cảm "Tim có thể ngừng đập, nhưng đường không thể tắc" giữ vững mạch máu giao thông chi viện cho tiền tuyến lớn. Truông Bồn đã đi vào lịch sử như một bản anh hùng ca về quyết tâm sắt đá "Tất cả vì miền Nam ruột thịt", "Vì độc lập tự do thống nhất Tổ quốc", "Vì nghĩa vụ quốc tế cao cả".


Trọng điểm Truông Bồn có chiều dài 5 km nằm trên tuyến đường 15 A hay còn gọi là đường 30, trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ có vị trí chiến lược đặc biệt quan trọng, là nơi duy nhất nối các huyết mạch giao thông: mốc số 0, đường Quốc lộ l A, đường 7, đường 34 để chi viện nhân tài, vật lực của hậu phương lớn miền Bắc với tiền tuyến miền Nam. Cung đường qua Truông Bồn có địa hình hết sức phức tạp, lầy, hẹp và dốc, phải qua cả một dãy núi đồi liên kết với nhau xen kẽ thung sâu. Từ cầu Om đến đầu Truông là dốc U Bò, Ở giữa có khe Vực Chỏng và điểm cuối Truông là dốc Kỳ Lợn. Năm 1968 là năm khốc liệt nhất của cuộc kháng chiến chống Mỹ, sau tổng tiến công và nổi dậy tết Mậu Thân của quân và dân ta. Bị thất bại lớn ở các chiến trường, địch chuyển kế hoạch từ ném bom không hạn chế sang ném bom hạn chế, tập trung sức mạnh không quân, hải quân đánh phá ác liệt 4 tỉnh thuộc khu IV (cũ). Địch phát hiện ra Truông Bồn là yết hầu vận tải ở mặt đất nên chúng không tiếc bom đạn hủy diệt, hầu như trên vùng trời Đô Lương liên tục có máy bay do thám quần lượn, với 5.000 lượt máy bay Mỹ xuất kích từ căn cứ quân sự Utapao và Cò Rạt (Thái Lan) và đảo Wusam (Philippin) tới đánh phá, ngày cao điểm không quân Mỹ đánh phá lên tới 131 lần. Suốt ngày đêm không lúc nào Truông Bồn ngớt tiếng bom đạn. Để phá hủy tuyến đường và phát quang khu vực Truông Bồn nhằm phát hiện các mục tiêu, địch dùng nhiều thủ đoạn đánh phá khác nhau, có khi chúng dùng máy bay do thám chỉ điểm đánh từng đợt, có khi tập trung lực lượng đánh ồ ạt, dai dẳng... Ban ngày chúng tập trung đánh chặn các lối ra vào, ban đêm thả pháo sáng, tập kích các lực ứng cứu đường và đoàn xe vận tải của ta. Trong tổng số 18.936 quả bom các loại, tên lửa và rốc két kẻ thù trút xuống khu vực này thì phần lớn chúng ném vào trọng điểm Truông Bồn. Số lượng, chủng loại bom đạn cũng có sự khác nhau, vừa dùng bom phá, bom Napan, bom Lân tinh, bom phát quang, chúng vừa ném bom sát thương, bom bi xen với bom nổ chậm, bom từ trường... sát hại lực lượng TNXP, bộ đội, dân quân và gây khó khăn, phức tạp cho ta trong công tác bảo vệ, sửa chữa tuyến đường. Bom đạn của địch đã làm cho vùng Truông Bồn vốn xanh tươi trù phú trở thành một bãi trắng hoang tàn, hàng ngàn héc ta rừng bị tiêu hủy, 211 làng dọc tuyến đường 15 A bị tàn phá; hàng trăm chiếc xe Ô tô chở hàng và hàng trăm khẩu pháo của bộ đội ta bị trúng bom bốc cháy, hơn 1.240 cán bộ, chiến sỹ bộ đội, dân quân tự vệ, TNXP, công nhân ngành giao thông hy sinh, trong đó có 372 chiến sỹ TNXP; xã Mỹ Sơn và xã Nhân Sơn, huyện Đô Lương có trên 100 người chết và bị thương.

Trước tội ác của kẻ thù, để bảo vệ vị trí chiến lược quan trọng của Truông Bồn, Tỉnh ủy, ủy ban hành chính tỉnh Nghệ An tập trung lãnh đạo, chỉ đạo các ngành, các địa phương huy động lực lượng dồn sức cho Truông Bồn giữ vững mạch máu giao thông. Lực lượng chiến đấu gồm: Binh trạm 1 đơn vị vận tải, tiểu đoàn 1 công binh, bộ đội công binh D30 quân khu 4, đại đội công binh 27; tiểu đoàn 67 tên lửa thuộc trung đoàn tên lửa 278, tiểu đoàn 72 tên lửa thuộc trung đoàn 236, trung đoàn phòng không 222; 4 tiểu đoàn pháo 37 ly, pháo 12,7 ly của bộ đội dân quân tự vệ, trung đoàn 224 và trung đoàn 232 pháo cao xạ, hạt giao thông 10, tự vệ Bưu điện Đô Lương; các đơn vị thanh niên xung phong: 304, 307, 316, 317, 318, 327, 332, 340 và lực tượng dân quân, nhân dân địa phương; các tổ quan sát, đếm bom, cắm tiêu, tổ rà phá bom mìn, bộ phận ứng cứu đường cùng mạng lưới thông tin liên lạc, lực lượng điều hành phương tiện giao thông, giữ gìn trật tự an ninh khu vực Truông Bồn được hình thành. Chúng ta đã bắn rơi 400 máy bay Mỹ, trong đó có 86 chiếc rơi tại chỗ, bắt sống 01 giặc lái; rà phá hàng ngàn quả bom nổ chậm các loại. Quân và dân đã góp 2 triệu ngày công, đào đắp hàng triệu mét khối đất đá, đưa 94.000 lượt xe cơ giới qua Truông an toàn, vận chuyển và giải toả hơn 1 triệu tấn hàng; đào đắp hàng chục km đường xế đi cầu phao, đào hàng trăm hầm chữ A, hàng ngàn mét hào giao thông; cung cấp hàng vạn cây phi lao, cọc tre và các loại gỗ chống lầy, làm cầu cho xe qua; huy động 4.500 xe đạp thồ, 4.500 xe ba gác, 4.500 xe trâu bò, 900 xe cút kít chở hàng ra tiền tuyến.

Trong cuộc chiến khốc liệt này, tất cả các lực lượng đã chiến đấu kiên cường, mưu trí, dũng cảm. Truông Bồn đã trở thành đỉnh cao của cuộc chiến tranh nhân dân, là sức mạnh tổng hợp của nhiều lực lượng trực tiếp tham gia chiến đấu, phục vụ chiến đấu, trong đó Thanh niên xung phong là lực lượng chủ công, với quyết tâm sắt đá "Sống bám cầu bám đường, chết kiên cường dũng cảm" đã khắc họa nên hình ảnh đẹp tuyệt vời của lực lượng TNXP góp phần quan trọng bảo vệ con đường huyết mạch ra tiền tuyến lớn. Truông Bồn cũng là điểm ghi lại dấu tích của đồng chí Lê Duẩn - Bí thư thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đảng, đồng chí Phan Trọng Tuệ - Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải, Thiếu tướng Đồng Sỹ Nguyên và nhiều đồng chí cán bộ cao cấp của Đảng, Nhà nước và Quân đội đã về thăm, kiểm tra, động viên tinh thần chiến đấu và phục vụ chiến đấu của các chiến sỹ bộ đội, TNXP và nhân dân xã Mỹ Sơn, Nhân Sơn trong những năm tháng máy bay Mỹ đánh phá ác liệt.

Tại Truông Bồn đã xuất hiện nhiều tấm gương hy sinh oanh liệt góp phần làm nên huyền thoại Truông Bồn. Tiêu biểu là sự hy sinh của 13 chiến sỹ TNXP Đại đội 317 - N 65 - Tổng đội TNXP chống Mỹ cứu nước ; những đại diện tiêu biểu cho 4,3 vạn TNXP tỉnh Nghệ An và hàng chục vạn TNXP trong cả nước - Những người đã đổ mồ hôi, xương máu và tuổi thanh xuân của mình vì độc lập tự do cho Tổ quốc . Đại đội TNXP 317 là đơn vị chủ lực nên được điều động đi làm nhiệm vụ ở nhiều tuyến đường, sau hơn 3 năm phục vụ ở các trọng điểm giao thông quan trọng, đầu năm 1967 đơn vị được lệnh chuyển đến tọa độ lửa Truông Bồn, sang tháng 7/1968 trước tình hình máy bay Mỹ đánh phá ác liệt, Đại đội 317 đã phát động chiến dịch 100 ngày đêm đảm bảo mạch máu giao thông. Đơn vị đã chọn cử 14 chiến sỹ ( 12 nữ và 2 nam) làm nhiệm vụ trực chiến 24/24 giờ hàng ngày để quan sát, cảnh báo máy bay Mỹ; đánh dấu vị trí bom nổ chậm để cùng công binh phá bom, san lấp hố bom, bảo đảm mặt đường, rồi lại thức trắng đêm với chiếc áo trắng làm "cọc tiêu sống" dẫn hàng ngàn chuyến xe chở hàng vào Nam vượt qua trọng điểm an toàn. Hơn 100 ngày đêm chiến dịch, được lệnh của Ban chỉ huy Tổng đội cho phép Đại đội 317 xét một số đồng chí có thời gian phục vụ đã hết nhiệm kỳ 3 năm, có nhiều thành tích trong đơn vị có hoàn cảnh gia đình đặc biệt khó khăn được xuất ngũ. Đơn vị đã xét chọn được 8 đồng chí, trong đó: Một người ở nhà chỉ còn một mẹ già đau yếu không có người chăm sóc, một người có anh trai là liệt sỹ vừa hy sinh tại chiến trường miền Nam; một đôi nam nữ yêu nhau đã 3 năm chỉ chờ xuất ngũ là tổ chức lễ cưới; có 4 người đã nhận được giấy báo nhập học tại các trường trung học chuyên nghiệp. 8 đồng chí này đã được tổ chức gặp mặt chia tay đồng đội. Nhưng đêm 30 tháng 10 năm 1968, Đại đội 317 nhận được lệnh của Ban chỉ huy Tổng đội phải cấp tốc giải phóng giao thông cho đoàn xe quân sự vượt qua Truông vào Nam trước khi trời sáng. Trước tình hình đó, cả 8 người đã xung phong ra hiện trường cùng đơn vị làm nhiệm vụ với tinh thần "Một giờ còn ở đơn vị là một giờ còn ra hiện trường"; "Đường chưa thông không tiếc máu xương".


4 giờ sáng ngày 31 tháng 10 năm 1968, toàn đơn vị khẩn trương tập trung san lấp hố bom, đến 6 giờ 10' thì công việc sắp hoàn thành theo kế hoạch, bất ngờ có báo động máy bay Mỹ oanh tạc, các chiến sỹ trong đơn vị đã kịp rút về hầm trú ẩn, riêng 14 chiến sỹ làm nhiệm vụ cùng với đơn vị, đồng thời được phân công làm nhiệm vụ trực chiến nên rút về hầm trú ẩn sau cùng. Lập tức một tốp 4 chiếc máy bay Mỹ đã trút xuống 2 loạt với 238 quả bom phá, Truông Bồn chìm trong biển khói mịt mù, 13/14 chiến sỹ đã dũng cảm hy sinh khi chỉ còn ít giờ nữa là máy bay Mỹ ngừng ném bom trên toàn miền Bắc.

13 chiến sỹ Đại đội TNXP 317 đã mãi mãi ra đi, các anh, các chị cũng mãi mãi canh giữ cho con đường không bao giờ tắc, góp phần quyết định vào chiến thắng trên chiến trường miền Nam, bẻ gãy ý chí xâm lược của kẻ thù. Giờ đây chiến tranh đã lùi xa, cuộc sống đã hồi sinh ngay trên mảnh đất năm xưa các chiến sỹ TNXP đêm đêm với chiếc áo trắng làm "cọc tiêu sống" dẫn đường cho xe qua vẫn còn vang vọng mãi đến mai sau. Những chiến sỹ dũng cảm làm nên "Huyền thoại Truông Bồn" trở thành bất tử, là biểu tượng thiêng liêng, cao quý, tấm gương nghĩa liệt đó không chỉ trong cuộc chiến tranh ái quốc mà còn mãi mãi chói sáng cho các thế hệ trẻ, nhân dân và đặc biệt là lực lượng TNXP - XDKT trong thời kỳ đổi mới, hội nhập. Kỷ niệm 40 năm chiến thắng Truông Bồn, Đảng bộ và nhân dân Nghệ An trân trọng đề nghị Đảng, Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hừng lực lượng vũ trang nhân dân cho tập thể 14 chiến sỹ TNXP Đại đội 317 - N65 - Tổng đội TNXP chống Mỹ cứu nước tỉnh Nghệ An.

Đất nước bước vào kỷ nguyên độc lập, thống nhất, năm 1994 tỉnh Nghệ An đã khánh thành "Nhà bia mộ", quy tập hài cốt các liệt sỹ về đây để chăm sóc và tưởng niệm. Năm 1996, Bộ trưởng Bộ Văn hóa Thông tin quyết định công nhận: Di tích lịch sử Truông Bồn (Mộ các liệt sỹ Thanh niên xung phong hy sinh ngày 31/10/1968) xã Mỹ Sơn, huyện Đô Lương, tỉnh Nghệ An. Truông Bồn đã thực sự trở thành địa chỉ đỏ, một mốc son chói ngời, là nơi giáo dục truyền thống cách mạng sâu sắc cho cán bộ, nhân dân và các lực lượng vũ trang, đặc biệt là thế hệ trẻ hôm nay và mai sau. Ngày nay trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, xây dựng và bảo vệ quê hương, đất nước, chúng ta vô cùng tự hào và đời đời ghi công sự hy sinh oanh liệt của các thế hệ cha anh, nguyện kế tục và phát huy truyền thống yêu nước, đem hết trí tuệ, sức lực và lòng nhiệt huyết để góp phần xây dựng quê hương, đất nước ngày càng giàu đẹp, văn minh.
Bài I: Vượt lên khốc liệt

Chẳng thể chờ đến tháng Vu Lan khói hương nghi ngút. Chẳng đợi tới ngày 31 tháng 10, tưởng vọng trang nghiêm. Tôi tìm về quê Em Làng Đựa, thuở cháo rau nuôi Em nên người, để rồi những Trúc, những Nga rối rít cùng Em trở thành cô Thanh niên xung phong chống Mỹ cứu nước. Em mồ côi khi vừa lên bảy. Tóc bết bùn đất, cần mẫn mót khoai, bắt ốc, Em nuôi bà ngoại tuổi đã bảy mươi. Lớp 4C, Em nhút nhát nhất. Bạn bè không nỡ trêu Em khi tới lớp với bộ cánh áo nâu, quần thâm may bằng thứ vải thô ráp, nhuộm bùn. Quỳnh Ngọc quê mình giờ đỏ da, thắm thịt. Làng Đựa, nơi Em cất tiếng chào đời năm Mậu Tý vào thập kỷ 21 đã có bát ăn, bát để, nhà cao tầng mọc san sát ven sông Thai. Thế mà tôi không tìm được nhà bà ngoại Em. Thế mà tôi không thể thắp cho Em được một nén hương trước bài vị với cái tên nhỏ nhoi Đinh Thị Vinh. Còn có ai là người thân ruột thịt để mà thờ em nữa đâu. Họ cũng như Em đã hòa vào đất đai, cây cỏ, xóm mạc, mảnh vườn gần 40 năm rồi. Không phải thế! Em ngã xuống những ngày đầu chống chiến tranh phá hoại của không quân Mỹ với tầm vóc cao đẹp hơn nhiều. Tôi nghĩ thế và bất chợt ký ức Truông Bồn một thời hào hùng, một thời máu lửa như thức dậy như tràn về lớp lớp trong tôi. Vinh ơi! Thuở ấy, khi Em cùng tập thể Đại đội 317, 304 chốt giữ Truông Bồn, Em đâu biết tuyến đường 15A kéo dài từ dốc Bò Lăn (giáp Thanh Hóa) tới phà Linh Cảm, nối ngã ba Đồng Lộc (Hà Tĩnh) có độ dài gần 600km đã nằm trong tầm ngắm của lực lượng không quân Mỹ. Khi chiếc máy bay F44 mang mật danh "Con ma" bị trung đoàn pháo cao xạ 233 bắn cháy, xác rơi tại Cát Mộng (Nghĩa Đàn), trong tấm áo bay cháy sém của tên giặc lái đã lộ ra tấm bản đồ quân sự tối mật. Trên tấm giấy cứng chống cháy mang dòng chữ "Carte martial" (bản đồ quân sự) tỷ lệ một phần triệu có ghi chi chít ký hiệu "abruyt Bon", "pente Tram", "Cote Lui" men theo sợi chỉ đỏ ký hiệu "Voie". Nghĩa dịch Tiếng Anh là dốc đứng Bồn, dốc Trầm, dốc Lụi thuộc đường 15A. Trên mỗi điểm ký hiệu địa danh ấy đều được vạch chéo chữ thập với dòng chữ "De truire" (có nghĩa phải hủy diệt). Riêng bến phà Nam Đàn, Bộ Tham mưu không lực Hoa Kỳ tại căn cứ Guy Am ghi vào tấm bản đồ dòng chữ "Decepiter un parti politique" (nghĩa là bộ phận chủ yếu). Và chúng cũng không quên ra lệnh cho giặc lái phải "Aneantir" (cần hủy diệt)...


Đài tưởng niệm ở di tích Truông Bồn

Từ tháng ba năm 1967 đến tháng 8 năm 1968, không quân chiến lược Mỹ từ đảo Guy Am, căn cứ quân sự Utapao (Thái Lan) đã xuất kích hàng nghìn lượt máy bay với đủ loại F8A, F4, F105D, AĐ6, F111 dội hàng vạn quả bom phá, bom sát thương xuống tuyến đường 15A. Trọng điểm dốc Bò Lăn, dốc Lụi (Nghĩa Đàn), Phà Sen, Khe Thần, Truông Trầm (Tân Kỳ), Cống Hiệp Hòa, Cầu Khuôn, Cầu Om, Truông Bồn (Đô Lương), dốc Cũi Lợn, Nam Nghĩa, phà Nam Đàn (Nam Đàn), Cầu Rào Gang (Thanh Chương), ngập chìm khói bom. Thâm độc hơn, chúng còn ném bom từ trường, bom hẹn giờ gắn bộ phận chống tháo gỡ ngòi nổ. Và lần đầu tiên, không quân Mỹ thả "cây nhiệt đới", loại thiết bị điện tử dò tiếng động cơ giới để báo tọa độ có xe vận tải dọc tuyến đường 15A cho máy bay ném bom. Tháng ba năm 1967, máy bay chiến lược B52 từ căn cứ Utapao (Thái Lan) đã rải thảm bom tấn đoạn đường qua dốc Lụi, Khe Thần, Truông Trầm (Tân Kỳ). Gần 300 chiếc xe cơ giới chuyển hàng vào mặt trận đã trúng bom dọc tuyến đường 15A trước khi vượt Truông Bồn. Mật độ đánh phá dày đặc với tính chất hủy diệt của không quân Mỹ vào hệ thống giao thông những tháng cuối năm 1967, đầu năm 1968 đã cản trở lượng hàng hóa chuyển tới chiến trường miền Nam. Từ 6.500 tấn hàng mỗi tháng qua Nghệ An, sau chỉ còn 1.420 tấn. Bọn giặc lái Mỹ xảo quyệt thay đổi thủ đoạn ném bom theo thời tiết, chọn trọng điểm ách yếu đánh phá liên tục. vào 70 km với 30 chiếc cầu trên tuyến đường 15A. Và Truông Bồn trở thành "cửa tử" là điều hiển nhiên.


Vào một ngày tháng 2 năm 1968, giữa hai trận bom, Thiếu tướng Phan Trọng Tuệ, ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải, Tư lệnh Bộ chỉ huy bảo đảm giao thông Khu 4 cùng đồng chí Chu Mạnh, Chủ tịch Ủy ban hành chính tỉnh đã có mặt tại Truông Bồn.


Giữa bốn bề ngập ngụa đất, đá ám nặng khói bom, ý chí "đánh địch mà đi, mở đường mà tiến" cộng với nghệ thuật chiến tranh nhân dân trên mặt trận bảo đảm giao thông được nảy nở, lan tỏa mãnh liệt trong trí tuệ vị Tư lệnh và nhiệt huyết "Ba sẵn sàng" của cán bộ, chiến sỹ Thanh niên xung phong đang đối mặt với cái chết ở "tọa độ lửa" Truông Bồn. Phải có ý chí vững tin đến độ bình thản trước sống chết ấy, chàng trai Nguyễn Bích Cớn, chiến sỹ đại đội 317 mới đủ bản lĩnh bám trụ ở "cửa tử" ròng rã hàng tháng trời, mưu trí phá gần 300 quả bom nổ chậm loại 300 bảng Anh. Nên biết, loại bom nổ chậm, hẹn giờ đều cài bộ phận chống tháo kíp nổ. Thâm hiểm hơn, bọn giặc lái Mỹ còn ném xuống quanh khu vực Truông Bồn loại bom từ trường. Chỉ cần sử dụng xẻng, cuốc đào bới thậm chí xung lực của đoàn xe cơ giới vượt qua khu vực có loại bom này sẽ kích thích gây nổ đồng loạt cả trăm quả.


Năm 1969, khi về công tác tại báo Nghệ An, Tổng biên tập Nguyễn Hường giao cho tôi viết về tấm gương phá bom Nguyễn Bích Cớn. Với gương mặt sạm nắng, khắc khổ, giọng đặc sệt vùng lúa Yên Thành, anh chìa cho tôi xem thỏi nam châm dài vừa ba đốt tay cùng cuộn dây cước đã lên màu mốc xỉn. Anh cười rổn rảng và nói: "Đây là dụng cụ phá bom từ trường Mỹ rất công hiệu của tôi". Rồi anh kể. Khi xác định được vị trí quả bom, người đánh nó phải quan sát, tìm vị trí tiếp cận gần nhất, dùng xẻng gỗ đào hầm tránh sức ép và mảnh bom. Sau đó tung cuộn dây cột thỏi nam châm sao cho quá vị trí quả bom nằm vài ba mét rồi chầm chậm rút dây về. Sóng từ thỏi nam châm đủ mạnh gây nổ bom ở khoảng cách an toàn cho người phá nó. Tôi còn nhớ năm 1972, Nguyễn Bích Cớn đã được báo cáo điển hình tại Hội nghị thi đua "Hai giỏi" của tỉnh với sáng kiến phá bom từ trường bằng công cụ thô sơ.


Sau ngày 11 cô gái và 2 chàng trai Thanh niên xung phong quả cảm ngã xuống vì sự sống tuyến đường, tôi bắt gặp một hào khí Truông Bồn trong rì rầm đoàn xe vượt dốc đêm đêm. Trong lời thề mở thêm một cung đường thay cho người đã khuất của Tổng đội Thanh niên xung phong mang mật danh XK300 Nghệ An. Vinh cùng đồng đội của em ngã xuống rạng ngày 31 tháng 10 đã như vầng sáng vẫy gọi thôi thúc, để trong năm 1968, trên tuyến đường này hơn một triệu tấn hàng vượt mưa bom, bão đạn theo sát những sư đoàn, bình đoàn làm nên chiến thắng vang dội Đường 9 - Nam Lào năm 1972.

Bài 2: đánh địch mà đi mở đường mà tiến


Lửa thiêng Truông Bồn

Còn nhớ, trong cuốn sách xuất bản Tiếng Anh "Tại sao Việt Cộng thắng", xuất bản năm 1971 tạiLuân Đôn thủ đô nước Anh, tác giả W.G Burchelt trích lời của Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mắcnamara thừa nhận thất bại thảm hại chiến dịch ngăn chặn hoạt động vận tải ở khu 4 nói chung và Nghệ An nói riêng. Mắcnamara nói: "Sau bốn tháng đánh phá (từ tháng 7 đến tháng 10 năm 1968), tỷ lệ thâm nhập của Cộng sản (vào miền Nam) tăng gấp ba lần năm 1967". Tương tự, trong tạp chí không quân Mỹ (Builentin de Avion Ameriquen) Tư lệnh quân Mỹ ở khu vực Thái Bình Dương, Tướng G.Sáp cho rằng: Chiến dịch ném bom vào Khu 4 mang tên Rồng biển (Sea Dragon), Chiến dịch Sấm rền - (Rolling Thunder) đã không đạt được mục tiêu. Thảm hại hơn, không quân Mỹ đã "nướng" vào chiến trường khu 4 gần 400 máy bay siêu hạng, đắt giá nhất thế giới. Người Mỹ nói khá chính xác. Từ 14 tháng 5 năm 1968 đến 31 tháng 10 năm 1968, tại các trọng điểm Cầu Cấm, Phương Tích, Rú Nguộc, Truông Bồn, phà Bến Thuỷ, phà Nam Đàn, Không quân chiến thuật và chiến lược Mỹ đã đánh phá 2019 trận, xuất kích 5300 lượt máy bay cường kích, tiêm kích, ném xuống mục tiêu 37.500 quả bom và tên lửa Rốc Két. Trên các trọng điểm này, có ngày máy bay Mỹ đánh phá tới 129 trận. Chưa đủ, chúng còn ném bom tàn phá 211 làng, xóm ven đường 15A, đường 34, đường tránh Cầu Cấm, quanh khu vực phà Nam Đàn, phà Sen, phà Rào Gang, Truông Bồn và Cầu Om.


Xã Nhân Sơn, cách Truông Bồn không xa đã chịu tang tóc, mất mát gần 50 người trong một trận bom huỷ diệt vào tháng 5 năm 1968. Rồi một đám cưới ở Đà Sơn cũng tan nát sau vệt bom B52 rải thảm. Cô dâu, chú rể cùng hai mươi người thân vĩnh viễn ra đi trong quầng lửa man rợ.


Vào những ngày, tháng nóng bỏng lửa đạn ấy, Bộ Chính trị và Quân uỷ trung ương quyết định thành lập Bộ Chỉ huy thống nhất bảo đảm giao thông vận tải khu 4, đặt sở chỉ huy tại hầu cứ Nam Thanh. Đồng chí Chu Mạnh, phó Bí thư Tỉnh uỷ, Chủ tịch tỉnh được chỉ định làm phó Tư lệnh, phụ trách bảo đảm giao thông vận tải Nghệ An. Ngày 21 tháng 8 năm 1968, Ban thường vụ Tỉnh uỷ quyết định thành lập Ban chỉ huy bảo đảm giao thông vận tải và thông qua kế hoạch quân sự hoá trong điều hành sản xuất, chiến đấu, phục vụ chiến đấu, phát triển lực lượng mở đường thông cầu chuyển hàng ra mặt trận.


Hàng đầu từ trái sang phải: Đ/c Võ Thúc Đồng - Bí thư Tỉnh uỷ, đ/c Lê Duẩn - Tổng Bí thư BCH TƯ Đảng, đ/c Chu Mạnh - Chủ tịch UBND tỉnh thăm Truông Bồn (1968)

Cả tỉnh sôi sục khí thế "đánh địch mà đi, mở đường mà tiến". Cả tỉnh với tâm nguyện "Xe chưa qua, nhà không tiếc". Cả tỉnh một ý chí "Nhường nhà để hàng, nhường làng giấu xe". Dọc tuyến đường 15A, từ Bò Lăn vào Nam Đông (Rú Trét), đại đội Thanh niên xung phong 316, 324, 308, 318, 302 rải quân, bám đường thông xe. Bữa ăn thuở ấy chỉ có mì hạt độn cơm và canh "toàn quốc" lọng bọng vài cọng rau muống nhưng với sức trẻ đang độ tràn căng, lớp lớp Thanh niên xung phong xứ Nghệ vẫn hồn nhiên đối mặt bom, đạn, giữ vững mạch máu giao thông. Những hình ảnh "cọc tiêu sống" dẫn đường xe vượt ngầm tránh hố bom không chỉ lấp lánh ở Truông Bồn mà sừng sững, nhẫn nại kiên gan đêm đêm tại phà Cấm, Dốc Lũi, Rú Trét, phà Phương Tích, ngầm Rào Gang.


Địch đánh ban ngày, ta mở đường, sửa đường ban đêm. Địch đánh trọng điểm, ta mở đường tránh, đường xế. Địch phá nát cầu, ta tăng bến phà và nối thêm nhịp cầu phao, thậm chí thu hẹp sông Hiếu, sông Con, sông Rào Gang mà lát ngầm cho xe vượt sông. Làm sao có thể quên, dọc tuyến đường 15A, đường 34, đường 28, nhân dân Đô Lương, Tân Kỳ, Nghĩa Đàn, Nam Đàn, Nghi Lộc đã sơ tán, nhường nhà giấu hàng, đào hầm giấu xe, tự chặt cây trong vườn lát đường chống lầy. Địch rải bom từ trường, thả thuỷ lôi quanh bến phà Nam Đàn, người dân đốn hạ vườn chuối của mình để công binh kết bè, đặt thiết bị kỹ thuật, thả trôi phía thượng nguồn, lần lượt phá hàng nghìn "cái chết ẩn náu dưới sông".

Phá thế "độc tuyến Truông Bồn", ta mở đường tránh Rú Nguộc, đường qua Lèn Sót nối đường 34. Địch băm nát đường quốc lộ 1A ta mở đường 205. Địch phong toả gắt gao Cầu Cấm, ta thông xe theo tuyến tránh Truông Sắt - Nghi Hưng. Hơn 300 km đường tránh trọng điểm dường như bao quanh tuyến đường huyết mạch 15A, để hàng hoá đêm đêm được chuyển vào Chu Lễ (Hà Tĩnh), đi tiếp vào Xuân Sơn (Quảng Bình), vượt đèo Pula - Nhích, ngầm Tà Lê, rồi đổ hàng tại binh trạm tiền phương.


Trên tuyến vận tải có ý nghĩa sống còn ấy, trong năm tháng cuối năm 1968, nhân dân Nghệ An đã sử dụng 4.500 xe đạp thồ, 4.500 xe ba gác, 4.500 xe trâu kéo, 900 xe cút kít cùng với lực lượng xe cơ giới đưa trót lọt 50.000 tấn hàng quân sự ra mặt trận. Theo sát những đoàn dân công tải hàng. Theo sát lực lượng Thanh niên xung phong mở đường và giữ đường là các đơn vị bộ đội tên lửa, bộ đội cao xạ, dân quân trực chiến bắn máy bay tầm thấp. Ở đâu có bến phà, cầu, đường, ở đó mọc lên đài quan sát bom và trận địa phòng không. Cả tỉnh dựng lên "thiên la địa võng" với 580 tổ trực chiến, 280 đài quan sát phòng không. Trận địa đánh máy bay tầm cao của Trung đoàn tên lửa 278, 222 chốt giữ tại Lưu Sơn (Đô Lương). Cụm hoả lực tầm xa thứ hai giăng lửa tại Rạng (Thanh Hưng) với trung đoàn pháo cao xạ 224, 232 và một tiểu đoàn tên lửa "Xa rai". Để giữ vững tuyến vận tải chiến lược 15A, tiểu đoàn tên lửa 72 còn phải bám trận địa ròng rã từ năm 1968 đến tháng 12 năm 1972. Cứ như lời của Chính trị viên tiểu đoàn Hoàng Phú Nguyễn thì cán bộ, chiến sỹ tên lửa 72 đã "uống nước Sông Lam, ăn nhút Thanh Chương" quen miệng hơn một ngàn ngày bảo vệ vùng trời quê Bác.


Trong bủa vây lưới lửa tầm thấp, tầm cao, bọn giặc lái Mỹ bất lực, ném bom vung vãi ngoài tầm kiểm soát. Năm 1968, lực lượng Thanh niên xung phong, các đội công trình giao thông (1-5), (3-2), (5-, đội Cầu 12-9 và lực lượng Cục công trình 1 (Bộ giao thông) đã mở mới sửa chữa tổng chiều dài 462 km đường, khôi phục 32 cầu, bắc 318 cầu vượt hố bom, bãi lầy, tu sửa 45 bến phà vượt sông. Và trước 31 tháng 10 năm 1968 hơn 91.000 lượt xe cơ giới vận tải hàng hoá đã theo tuyến đường 15A, vượt Truông Bồn, qua phà Linh Cảm, tiến sâu vào mặt trận phía Nam. Có những đêm Truông Bồn đón và dẫn gần 500 xe quân sự vượt dốc.


Viết tới đây, tôi nao nao và da diết nhớ thuở Báo Nghệ An sơ tán tại Quang Sơn. Gia đình ông Phùng, nơi tôi ở cũng có một tiểu đội nữ Thanh niên xung phong tá túc. Ban đêm, các em ra mặt đường, ríu ran những bím tóc tết đuôi sam và ánh nhìn tự tin dưới vành mũ cứng. Bữa cơm độn mì hạt, ngô bung. Lâu lâu mới có một bữa thịt lợn. Thiếu xà phòng giặt, các em tìm quả găng, lá đu đủ vo ra nhựa rồi ngâm bộ quần áo nhuốm đỏ bùn, đất ba zan. Thế mà trưa nào cũng quần tụ học văn hoá, học hát. Các em bảo đảm giao thông đoạn Cầu Om đi Truông Bồn, cũng khốc liệt chẳng kém Truông Bồn. Tôi vô tâm không nhớ một ai trong số các em thoảng gặp ngày ấy. Chỉ biết các em là lính Thanh niên xung phong nhiệm kỳ 2. Và các em lại sẵn sàng đứng vào vị trí của các liệt sỹ Trần Thị Doãn, Hà Thị Đang, Hoàng Thị Nhung, Nguyễn Thị Tâm, Phan Thị Dung, Nguyễn Thị Phúc, Vũ Thị Hiền, Đinh Thị Vinh, Hoàng Thị Tiu, Đoàn Thị Bốn, Nguyễn Thị Vân, Nguyễn Thị Hoài, Cao Ngọc Hòa, Trần Văn Hạp mà vững tin mở đường ra trận.